Tiểu thuyết Những Người Khốn Khổ (Les Misérables) của Victor Hugo là một trong hai cuốn tiểu thuyết danh tiếng nhất của ông, bên cạnh Nhà Thờ Đức Bà Paris. Tác phẩm được Victor Hugo hoàn thành vào năm 1861 và xuất bản vào năm 1862 đồng thời ở Brussels (Bỉ) và Paris (Pháp). Đây là tác phẩm dài nhất và danh tiếng nhất của Hugo, được coi là một bức tranh lớn về xã hội, một bộ tiểu thuyết xã hội hiện đại, và là một thiên anh hùng ca bằng văn xuôi.
I. Bối cảnh và Chủ đề
Victor Hugo đã phác thảo cuốn truyện này từ năm 1848, ban đầu gọi là Những Đau Khổ (Les Misères). Đến năm 1854, tên sách được đổi thành Những Người Khốn Khổ. Tác phẩm được viết trong giai đoạn Hugo sống lưu vong (1851-1870).
Những Người Khốn Khổ mô tả rõ ràng và kết án sự bất công của xã hội thế kỷ 19. Nó lên án “các loại địa ngục nhân tạo trên mặt đất”, tập trung vào ba vấn đề lớn của thời đại:
- Sự hạ giá nhân phẩm do nghèo khó.
- Sự suy tàn của phụ nữ vì đói khổ.
- Sự thu hẹp thời niên thiếu của trẻ em cả về tinh thần lẫn vật chất.
Tác phẩm phản ánh niềm tin của tác giả vào khả năng tự quyết của cá nhân đối với các thói đời. Hugo tin rằng điều kiện xã hội phải thay đổi để trẻ em được nuôi dưỡng đầy đủ, đàn ông có công việc, phụ nữ được che chở, giáo dục dành cho mọi người, cơ hội công bằng và giữa con người phải có tình huynh đệ. Cuốn truyện chan chứa tinh thần lãng mạn Cách Mạng.
II. Các Nhân vật Chủ chốt và Nội dung Cốt truyện
Tác phẩm xoay quanh một số nhân vật chính diện và phản diện nổi bật:
1. Đức Cha Myriel (Giám mục Bienvenu)
Ông Charles François Bienvenu Myriel, Giám Mục ở Digne, là một ông lão 75 tuổi, được cử về từ năm 1806. Ông từng là con một vị bồi thẩm quý tộc và có tuổi trẻ phong nhã. Sau Cách Mạng, vợ chết, ông trở thành cố đạo.
Đức Cha Myriel nổi bật về lòng từ thiện. Ông đã cho chuyển dinh Giám Mục lớn của mình (một tòa biệt thự đồ sộ) sang cho Nhà Thương để chữa bệnh cho 26 bệnh nhân nghèo, còn mình dọn đến ở bên Nhà Thương. Ông cho rằng không nên sợ kẻ trộm cướp, mà phải sợ chính mình vì “thành kiến là trộm cướp đó, tật xấu là giết người đó”. Ông đã thăm viếng và an ủi một cựu đại biểu Quốc ước (Jacobin) đang hấp hối, và vô cùng đau buồn sau khi chứng kiến một vụ hành hình bằng máy chém, khiến ông né tránh đi qua pháp trường từ đó về sau.
2. Jean Valjean (Người Khổ Sai 24601 / Ông Madeleine)
Jean Valjean là nhân vật trung tâm, một cựu tù khổ sai. Anh vốn là một thợ xén cây hiền lành ở Faverolles. Vì quá nghèo, anh đã ăn trộm một chiếc bánh mì cho bảy đứa cháu của chị gái đang đói. Vì tội này, anh bị kết án đi đày đến Toulon và được gọi bằng số 24601. Anh phải chịu 19 năm tù (bản án ban đầu 5 năm, bị tăng vì bốn lần vượt ngục thất bại). Khi ra tù, anh trở nên thản nhiên, trơ như đá, lòng đầy căm thù luật pháp và xã hội. Giấy thông hành màu vàng xác nhận anh là người “rất nguy hiểm”.
Sau khi ra tù, Jean Valjean bị mọi người xua đuổi. Anh được Đức Cha Myriel tiếp đón nồng hậu, gọi bằng “ông”. Sau đó, Valjean phạm tội ăn trộm bạc của Giám Mục. Khi bị bắt lại, Đức Cha Myriel đã nói dối để cứu anh, bảo rằng đó là quà tặng và khuyên anh dùng bạc để trở thành người lương thiện. Sau đó, Valjean lại cướp tiền của một đứa bé Savoyard tên Gervais.
Valjean sau đó thay tên đổi họ, trở thành ông Madeleine, Thị trưởng một thành phố. Anh là một người hiền lành, nhân từ, luôn tìm cách giúp đỡ người nghèo.
3. Vụ án Champmathieu và Lương tâm Jean Valjean
Thanh tra cảnh sát Javert (một người tận tụy, nghiêm khắc, tôn thờ chức vụ, lạnh lùng và tin rằng luật pháp có quyền đày đọa con người xuống địa ngục xã hội) nghi ngờ Thị trưởng Madeleine chính là Jean Valjean. Javert sau đó báo cáo rằng Jean Valjean (tức Jean Mathieu, người đã đổi thành Champmathieu) đã bị bắt và đang chờ xét xử ở Arras.
Jean Valjean đứng trước một cuộc khủng hoảng lớn về lương tâm: hoặc để Champmathieu vô tội bị kết án khổ sai (để bảo vệ cuộc sống hiện tại và các công việc từ thiện), hoặc thú nhận và trở thành người lương thiện trọn vẹn. Cuối cùng, anh quyết định đi đến tòa án ở Arras, nơi Champmathieu bị nhận diện là Jean Valjean bởi ba cựu tù khổ sai khác. Jean Valjean đã bước vào phòng xử án và thú nhận danh tính thật của mình.
4. Fantine và Cosette
Fantine là một cô gái xinh đẹp, tóc vàng. Nàng yêu sinh viên Tholomyès. Tholomyès và nhóm bạn đã bỏ rơi Fantine và ba cô gái khác. Fantine có một đứa con gái là Cosette.
Khoảng năm 1818, Fantine gửi Cosette cho vợ chồng Thénardier, chủ quán trọ “Đội Trưởng Waterloo” ở Montfermeil. Thénardier là một gã lưu manh giảo hoạt, thâm hiểm. Mụ vợ hắn là người thô lỗ, to béo, độc ác với Cosette nhưng thương hai con gái ruột. Cosette sống cuộc đời khổ cực, bị gọi là “Cô Cóc”.
Fantine phải sống trong cảnh nghèo khổ, bị xã hội ruồng rẫy và bị chà đạp. Nàng bị ghen tị và khinh bỉ.
5. Jean Valjean và Cosette trên đường chạy trốn
Sau khi Jean Valjean thoát khỏi Javert (Javert xin từ chức sau khi nhận lầm Thị trưởng Madeleine là Valjean), anh tìm cách cứu Cosette. Jean Valjean (dưới danh nghĩa “ông già” Dumont/Daumont) đến Montfermeil vào đêm Giáng Sinh 1823, thấy cảnh Cosette bị bóc lột, và trả tiền để chuộc con bé. Thénardier nhận thấy Valjean là người giàu có và có bí mật, quyết tâm săn đuổi.
Valjean đưa Cosette về Paris. Để trốn Javert và xã hội truy lùng, họ tìm nơi ẩn náu trong tu viện Petit Picpus nhờ sự giúp đỡ của Fauchelevent, một người làm vườn/gác cổng mà Valjean từng cứu. Valjean đã giả chết bằng cách nằm trong quan tài và được chôn cất, sau đó trốn thoát trong nghĩa địa. Anh sống ẩn mình trong tu viện với Cosette, làm nghề làm vườn dưới danh nghĩa em trai Fauchelevent.
6. Marius Pontmercy và Tình yêu với Cosette Marius Pontmercy
Là cháu nội của ông lão quý tộc bảo hoàng Gillenormand. Cha Marius là một Đại tá (Nam Tước của Đế chế) dưới thời Napoleon, người đã chiến đấu vẻ vang cho Cách mạng và Đế chế.
Sau khi Marius khám phá ra sự thật về cha mình, anh đã đối đầu với ông nội Gillenormand, dẫn đến sự chia cắt giữa hai người. Marius sống một cuộc đời nghèo khổ ở Paris, kiếm được khoảng 700 francs một năm bằng các công việc văn chương khiêm tốn. Anh thân thiết với ông Mabeuf, một nhà thực vật học già cả, nghèo khổ và hiền lành.
Marius đã yêu say đắm một cô gái trẻ đẹp tuổi 15 mà anh gặp ở Vườn Luxembourg, gọi nàng là Ursule (và cha nàng là Leblanc). Cô gái này chính là Cosette, và ông Leblanc chính là Jean Valjean.
7. Vụ Cướp tại Nhà Gorbeau
Valjean và Cosette sống trong cảnh nghèo khó để tránh bị chú ý. Marius chuyển đến sống trong một ngôi nhà tồi tàn gọi là nhà Gorbeau. Ở đó, anh là hàng xóm với gia đình Jondrette, mà sau này anh nhận ra chính là gia đình Thénardier.
Thénardier (Jondrette) đã lên kế hoạch lừa và cướp một nhà từ thiện (chính là Jean Valjean). Marius theo dõi qua một lỗ hổng trên tường. Valjean (người bị bắt) tự nhận là Urbain Fabre (một địa chỉ giả).
Marius nhận ra Thénardier là kẻ đang âm mưu sát hại nạn nhân, và Thénardier là kẻ đã cứu mạng cha anh (Đại tá Pontmercy) tại Waterloo. Marius đấu tranh với lương tâm về việc nên cứu nạn nhân hay để kẻ ác thoát thân. Khi Javert đến (Marius đã gửi chìa khóa cho Javert), Marius đã kịp thời ném một mảnh giấy cảnh báo vào phòng Thénardier: “Bọn cớm đấy!”. Jean Valjean đã tự giải thoát bằng một dụng cụ tù khổ sai, và thoát khỏi vụ cướp. Thénardier bị bắt.
8. Javert
Thanh tra Javert là người theo đuổi Jean Valjean suốt đời. Hắn là hiện thân của nhiệm vụ cứng rắn và an ninh khắc nghiệt, một thứ “lương thiện đáng sợ”. Đối với Javert, luật pháp trần gian có quyền lực đẩy con người xuống địa ngục xã hội. Javert thường không gọi Jean Valjean (khi còn làm Thị trưởng) là “ông”. Javert sau này đã được Marius đưa chìa khóa để bắt Thénardier.
Tiểu thuyết Những Người Khốn Khổ của Victor Hugo (xuất bản năm 1862) là một bản hùng ca của thời đại, mô tả rõ ràng và kết án sự bất công của xã hội thế kỷ 19. Tác phẩm là bức tranh về tâm hồn cao thượng của người tù khổ sai Jean Valjean và sự tàn bạo của xã hội tư sản.
Dưới đây là phần tóm tắt tiếp theo, tập trung vào những biến cố lớn còn lại và kết luận của câu chuyện.
III. Jean Valjean và Cosette Ẩn náu tại Tu viện Petit Picpus
Sau khi thú nhận thân phận tại Arras và thoát khỏi sự truy đuổi của Javert, Jean Valjean (JVJ) đã tìm đến Montfermeil và chuộc lại Cosette từ vợ chồng Thénardier. Ông đưa Cosette về Paris, ban đầu họ trú tại căn nhà tồi tàn gọi là nhà Gorbeau.
Javert, người bị điều chuyển về Paris, tình cờ phát hiện ra tung tích của Valjean. Hắn bắt đầu theo dõi Valjean tại nhà Gorbeau.
Valjean nhận thấy mối nguy hiểm từ Javert. Ông quyết định bỏ trốn vào ban đêm. Trong cuộc rượt đuổi kéo dài qua các phố vắng, Valjean bế Cosette và bị Javert cùng đồng đội dồn vào ngõ cụt ở khu Petit Picpus.
Bằng khả năng leo trèo siêu việt có được từ kinh nghiệm vượt ngục, Valjean đã sử dụng một chiếc cà vạt (cravate) buộc Cosette vào mình, sau đó leo qua bức tường cao sáu mét để trốn thoát sự truy lùng của Javert. Trong lúc trốn, Valjean dọa Cosette rằng tiếng động bên ngoài là mụ Thénardier để cô bé sợ mà im lặng.
Valjean và Cosette ẩn mình trong khuôn viên tu viện Petit Picpus. Đây là một tu viện kín, nơi đàn ông bị cấm vào. Thật may mắn, Valjean gặp lại Fauchelevent, người làm vườn của tu viện. Fauchelevent là người mà Valjean, khi còn là Thị trưởng Madeleine, đã cứu mạng (dù Javert từng nghi ngờ hành động đó).
Để ở lại tu viện, Valjean phải thực hiện một kế hoạch mạo hiểm. Ông giả vờ chết, bằng cách nằm trong quan tài của Mẹ Crucifixion (một nữ tu vừa qua đời) để được khiêng ra ngoài làm thủ tục chôn cất, sau đó trốn thoát khỏi nghĩa địa Vaugirard. Valjean sau đó quay lại tu viện và sống dưới danh tính là Ultime Fauchelevent (người em trai đã chết của Fauchelevent). Cosette được nhận vào trường học trong tu viện, nơi cô bé được sống một cuộc đời thanh khiết và hạnh phúc. Đối với Valjean, tu viện trở thành nơi “chắc chắn nhất” để thoát khỏi Javert và xã hội.
IV. Tình yêu và Âm mưu của Thénardier
Sau nhiều năm ẩn náu, Jean Valjean và Cosette rời tu viện và sống một cuộc đời giản dị, kín đáo tại Paris.
1. Marius và Cosette:
- Marius Pontmercy, người thanh niên lý tưởng sống nghèo khổ, là cháu của ông Gillenormand và là con của một Đại tá Bonapartist anh hùng.
- Marius đã yêu say đắm Cosette (người mà anh gọi là Ursule hoặc “cô gái có vẻ đẹp thiên thần”) sau khi gặp nàng ở Vườn Luxembourg.
- Marius là thành viên của nhóm sinh viên cách mạng Những Người Bạn của ABC (Amis de l’ABC), những người muốn nâng đỡ Abaissé (người dân bị hạ thấp). Nhóm này có những lãnh đạo như Enjolras (người cầm đầu), Combeferre (người hướng đạo), và Courfeyrac (trung tâm nhiệt huyết).
2. Vụ án tại Gorbeau:
- Marius chuyển đến sống tại căn nhà Gorbeau. Anh trở thành hàng xóm của một gia đình khốn cùng, tự xưng là Jondrette, mà thực chất chính là vợ chồng Thénardier.
- Thénardier là một kẻ lưu manh, xảo quyệt, người đã chiến đấu ở Waterloo, nơi hắn cướp bóc người chết và bị nhầm là ân nhân của Đại tá Pontmercy (cha của Marius).
- Thénardier (Jondrette) lên kế hoạch lừa và bắt cóc “ông Leblanc” (chính là Jean Valjean) để tống tiền.
- Marius chứng kiến âm mưu này và đấu tranh nội tâm: nếu báo cảnh sát, anh sẽ phản bội người đã cứu cha mình (Thénardier); nếu không báo, người nhân từ (JVJ/Leblanc) sẽ bị giết.
- Marius đã gửi một mẩu giấy cảnh báo đến Javert. Javert, người đang bí mật rình rập Thénardier (và các đồng phạm khác: Bigrenaille, Brujon, Gueulemer…), xông vào kịp thời.
- Javert bắt giữ toàn bộ băng đảng, bao gồm cả vợ chồng Thénardier. Javert kiêu hãnh nhận diện từng tên cướp đeo mặt nạ.
- Jean Valjean lợi dụng sự hỗn loạn để trốn thoát.
V. Cuộc Nổi dậy 1832 và Khủng hoảng của Javert
1. Các chiến lũy:
- Xã hội Pháp đang trải qua các phong trào chính trị sôi nổi. Các sinh viên của Hội ABC quyết định tham gia cuộc nổi dậy của nhân dân vào tháng 6 năm 1832. Họ muốn đấu tranh cho Tự do, Dân chủ, và chống lại cường quyền áp bức.
- Marius, dù đang say đắm trong tình yêu, vẫn tham gia cùng các đồng chí tại các chiến lũy.
2. Hành động Cao cả của Jean Valjean:
- Khi cuộc nổi dậy xảy ra, Marius đã bị thương nặng tại chiến lũy [Không rõ chi tiết trong nguồn, nhưng cần thiết cho cốt truyện].
- Jean Valjean, sau khi biết Marius yêu Cosette, đã đến chiến lũy. Ông tìm cách cứu Marius khỏi cái chết, mang anh qua hệ thống cống ngầm của Paris [Không được mô tả chi tiết, nhưng phù hợp với hành trình của JVJ].
- Hành động của Valjean là một sự hy sinh cao quý vì những kẻ bị xã hội ruồng bỏ, thể hiện đạo đức cao cả của nhân dân lao động.
3. Khủng hoảng của Javert:
- Javert bắt gặp Valjean mang Marius bị thương ra khỏi cống ngầm. Lúc này Javert tin rằng Valjean là kẻ phạm tội “trọn đời mãn kiếp là đồ bỏ đi”.
- Tuy nhiên, Javert phải đối mặt với thực tế: người mà hắn đã truy đuổi suốt đời, người mà Luật pháp (đối với Javert là tuyệt đối) đòi hỏi phải bị trừng phạt, lại là người đã thực hiện hành động cao cả nhất. Javert, người “tận tụy, nghiêm khắc”, đã dành cả đời để tôn thờ Luật pháp.
- Sự tốt lành không thể phủ nhận của Valjean, người đã hy sinh sự an toàn của mình cho đạo đức và sự sống của người khác, đã làm tan rã hệ thống niềm tin cứng nhắc của Javert.
- Sau khi để Valjean đi cứu Marius, Javert không thể chịu đựng được sự mâu thuẫn giữa luật pháp cứng nhắc và lương tâm nhân đạo.
VI. Kết Luận: Cái chết và Sự Thăng Hoa của Jean Valjean
Sau khi Marius hồi phục, Valjean thổ lộ với anh về quá khứ tù tội của mình.
Thénardier, kẻ thù không đội trời chung của Valjean, xuất hiện và cố gắng tống tiền Marius. Thénardier, trong nỗ lực chứng minh Valjean là kẻ giết người, đã vô tình tiết lộ sự thật về quá khứ lương thiện của Valjean (cụ thể là sự kiện ông đã cứu Đại tá Pontmercy ở Waterloo) và những hành động hy sinh khác của ông (bao gồm cả việc Valjean đã cứu Marius khỏi chiến lũy).
Marius và Cosette cuối cùng đã hiểu được sự thật về lòng cao thượng vô bờ bến của Jean Valjean.
Jean Valjean, khi đã thấy Cosette hạnh phúc, hoàn thành lời hứa với Fantine và đạt được sự cứu rỗi tinh thần, đã qua đời trong vòng tay của Cosette và Marius. Ông đã hoàn thành sứ mệnh của mình, tâm hồn ông đã thăng hoa, kết thúc cuộc đời mình với tư cách là một người cha thiêng liêng và một hình tượng của lòng vị tha.
Những Người Khốn Khổ (với hơn 1.200 trang) được Victor Hugo gọi là “một trái núi” vì tính đồ sộ của nó, không chỉ về số trang mà còn vì nó thấm nhuần tư tưởng nhân đạo, ca ngợi đạo đức cao cả và lòng tin vào tâm hồn cao thượng của những người khốn khổ trong xã hội. Tác phẩm là một bài ca phản kháng đối với cái trật tự của xã hội tư sản đã đè bẹp những người nghèo khổ.
Facebook
LinkedIn
X
Reddit