Tóm tắt tiểu thuyết Mưa Đỏ

Tiểu thuyết Mưa Đỏ của nhà văn Chu Lai kể về những trải nghiệm khốc liệt của cuộc chiến tranh bảo vệ Thành cổ Quảng Trị năm 1972, tập trung vào số phận của những người lính trẻ ở cả hai chiến tuyến và sự giằng xé giữa lý tưởng, tình yêu, và bản năng sinh tồn.

Dưới đây là tóm tắt chi tiết tác phẩm:

PHẦN MỞ ĐẦU: Hà Nội và Bản Giao Hưởng Máu

Câu chuyện mở đầu tại Hà Nội trong những ngày hòa bình đầu tiên, nơi niềm vui xen lẫn nỗi đau và sự hụt hẫng. Nụ cười hòa lẫn nước mắt vì những người thân trở về và những người vĩnh viễn không thấy bóng.

Tại Nhà hát Lớn, một bản giao hưởng hợp xướng sâu thẳm vang lên, gợi lại những cảm xúc về chiến tranh, mất mát, tình yêu, và chia ly. Trong khán phòng, một người đàn bà ngoài năm mươi tuổi, với đôi mắt mù mịt, trống rỗng, đang lặng lẽ lắng nghe. Một cô gái miền Trung xinh đẹp (mặc áo bà ba, quấn khăn rằn) ngồi cạnh, an ủi bà.

Người dẫn chương trình tiết lộ bản nhạc là tác phẩm đầu tay nhưng cũng là tác phẩm cuối cùng của một nhạc sĩ tài hoa đã ngã xuống tại chiến trường Thành cổ Quảng Trị năm 1972. Anh viết tặng mẹ. Nghe đến đây, người đàn bà (mẹ của nhạc sĩ) run lên, cố giấu mình.

Khi bản nhạc tiếp tục, người mẹ thấy sân khấu biến mất; trước mắt bà chỉ còn là bom đạn, lửa khói, và một bức tường thành trắng xác. Dòng sông chảy cạnh khu thành dâng nước, đỏ bầm màu máu, và những giọt mưa cũng mang màu máu. Cô gái ôm chặt bà, gọi “Má ơi!”.

CHƯƠNG 1: Đặng Cường và Sự Chia Ly

Tại Hà Nội, chàng thanh niên Đặng Huy Cường (22 tuổi), cao ráo, khôi ngô, là sinh viên năm thứ tư Nhạc viện, luyện tập Vovinam. Cường tuyên bố sắp đi xa, đến nơi mà “thằng con trai nào lúc này cũng nên đến”.

Cường gặp Thanh, cô gái Hà thành lãng mạn, thanh thoát. Thanh chất vấn Cường vì sao anh quyết tâm ra đi khi anh là con trai duy nhất của liệt sĩ và có suất học tại Nhạc viện Tchaikovsky danh giá. Cường đáp rằng sự học là cả đời, nhưng lúc này cả nước tổng động viên, anh không thể ở lại. Anh sợ ánh mắt cô sẽ “lùn đi” khi nhìn anh.

Thanh tiết lộ cô sẽ đi Ba Lan du học tháng sau và sẽ không chờ đợi anh. Cô lý giải họ quá khác nhau, và cô không muốn giẫm lại bi kịch của mẹ mình—suốt đời chờ đợi một người đàn ông mang hoài bão lớn lao mà quên đi tình yêu gần kề.

Cường sốc trước sự thật trần trụi này. Khi Thanh cố gắng thân mật lần cuối, Cường đẩy cô ra, hỏi lạnh lùng: “Tình yêu hay trả vốn?”.

Cường về nhà. Mẹ anh (Lan) lo lắng đứng trước ban thờ chồng và con trai cả (người anh hy sinh ở miền Nam, chưa tìm thấy thi thể). Cường nói dối rằng Thanh bận. Mẹ Cường linh cảm anh sẽ đi Quảng Trị, nơi bà lo lắng là “rốn bão kinh hoàng”. Cường biết anh đi vì tâm nguyện của mẹ và ước vọng của cha.

CHƯƠNG 2: Thiếu Úy Quang và Lý Do Đi Lính

Tại Huế, Thiếu úy dù Quang (bảnh trai, phớt đời) từ chối lời đề nghị của mẹ dùng quan hệ với các tướng lĩnh để chuyển anh khỏi chiến trường khốc liệt Quảng Trị. Quang khinh miệt các tướng lĩnh “xôi thịt” và muốn thử sức với đối phương đã khiến người Mỹ kiêng dè.

Lý do riêng của Quang là anh muốn tìm lại cô sinh viên đã ám ảnh anh. Cô là Hồng, cô gái Quảng Trị “thân Cộng” khiến anh bị giáng chức từ Trung úy xuống Thiếu úy.

Quang cũng chia tay cô bạn gái điệu đàng (có thể là vợ chưa cưới), người tố cáo anh tìm đến cái chết. Anh khẳng định hình ảnh Hồng và đôi mắt lạ lùng của cô ấy đã khiến tất cả những cô gái khác trở nên “xộc xệch” trong mắt anh.

CHƯƠNG 5: Hồng Tái Xuất Hiện và Hành Động Nhân Đạo

Sau khi pháo địch dội xuống thị xã Quảng Trị giết hại thường dân, Quang chứng kiến cảnh tượng hỗn loạn đó. Anh kinh ngạc khi nhìn thấy Hồng xuất hiện, cứu một em bé sơ sinh đang tìm vú trên ngực người mẹ đã chết vùi trong cỏ.

Quang nhớ lại lần đầu gặp Hồng: cô là nữ sinh áo dài trắng kiêu hãnh diễn thuyết phản đối quân đội Mỹ. Quang đã cứu cô khỏi bị Thiếu úy Phan Thái bắn.

Quang cởi quân phục, đuổi theo Hồng. Anh đưa Hồng và đứa bé đến chỗ an toàn, khuyên cô tránh xa chính trị. Hồng nhận ra anh nhưng kiên quyết từ chối rời đi, nói rằng cô có “gia đình, bè bạn và bổn phận”. Quang tôn trọng quyết định của cô, dù đau đớn, hy vọng họ không đối đầu.

CHƯƠNG 6: Vượt Sông Thạch Hãn

Cường cùng tiểu đội (gồm Tiểu đội trưởng Tạ – nông dân Cao Bằng; Sen – học sinh miền Nam tập kết, thâm trầm; Bình Vổ – sinh viên Mỹ thuật; Hải Gù – công nhân điện; Tấn – học sinh nhỏ tuổi nhất) chuẩn bị vượt sông vào Thành cổ.

Cường được Tư lệnh Lê Trọng (bạn cũ của cha Cường) gọi lên, khuyên anh nhận nhiệm vụ tuyên huấn ở hậu phương để bảo toàn tính mạng. Cường kiên quyết từ chối, muốn làm người lính thực thụ ngoài chiến hào.

Đêm vượt sông, Thạch Hãn rung chuyển dưới pháo sáng và pháo nổ. Người chèo thuyền cho tiểu đội Cường chính là Hồng. Cường giành lấy mái chèo giúp cô, thể hiện sức mạnh vượt khỏi vẻ thư sinh.

Đến bờ, Cường bị thương nhẹ ở vai. Hồng mắng anh vì không nói, rồi xé vạt áo mình băng bó cho anh. Cường xin giữ vạt áo làm “lá bùa bảo mạng”.

CHƯƠNG 7, 8, 9: Phòng Thủ Thành Cổ và Vấn Đề Lý Lịch

Cuộc chiến đấu bảo vệ Thành cổ (chu vi 500m mỗi chiều, diện tích bé) bắt đầu. Vị trí này là “cá nằm trên thớt” về mặt quân sự nhưng phải giữ bằng được vì ý nghĩa chính trị.

Hải Gù, người thợ điện, phát hiện và lập bản đồ hệ thống cống ngầm của thành. Hệ thống cống này trở thành huyết mạch quan trọng để phòng ngự và vận chuyển.

Trung đoàn trưởng Vũ Thành chỉ huy quyết liệt. Chính ủy Phạm Lân giữ vững tinh thần chiến đấu không dao động.

Trong cuộc chiến đầu, Cường bị sốc khi chứng kiến cảnh tượng tàn khốc. Anh viết thư cho mẹ, suy ngẫm về sự tăm tối của chiến tranh, nơi lính cả hai bên đều gọi “Mẹ ơi!” khi hy sinh.

Sen (Tiểu đội phó) thúc đẩy tư tưởng chiến đấu, yêu cầu đồng đội (đặc biệt là sinh viên) phải rũ bỏ sự mơ hồ, lãng mạn. Đáp lại, Bình Vổ cởi bỏ chiếc quần sịp đỏ (biểu tượng học trò) nhưng tuyên bố phải giữ lại sự mơ mộng, lãng mạn bên trong.

Hải Gù chia sẻ động cơ chiến đấu của mình là để “rửa lý lịch” cho gia đình (ông nội bị quy oan là địa chủ, bố là nhà khoa học bị kìm hãm). Anh muốn chứng minh lòng yêu nước không liên quan đến thành phần.

Trong trận giáp lá cà, Cường (vốn là cựu vô địch Vovinam) thể hiện khả năng chiến đấu phi thường. Anh có hành động nhân đạo khi tha chết cho một lính dù (người Quang cũng từng cứu).

CHƯƠNG 12, 21, 27: Cắm Cờ và Những Cái Chết

Quảng Trị trở thành điểm quyết chiến điểm chiến lược, tác động mạnh đến Hòa đàm Paris. Mẹ Cường (Lan) tham gia đàm phán.

Đại đội Hắc Báo của Quang nhận lệnh cắm cờ ba sọc lên Thành cổ để giành lợi thế trên bàn ngoại giao. Cường và tiểu đội có nhiệm vụ phá thế cắm cờ này.

Trong trận chiến giằng co, Cường và Quang đối mặt nhau. Họ giằng co trên mô đất cao nhất cho đến khi trái lựu đạn trên tay Quang phát nổ, hất văng cả hai. Cường bị thương nặng. Tú lao ra giúp anh Cường nhưng bị trúng đạn và chết đuối trên sông.

Cường được chuyển sang trạm phẫu bên kia sông, nơi Hồng làm y tá chăm sóc anh. Cường từ chối lời đề nghị thứ hai ra Bắc học. Hồng tiết lộ phong tục quê cô: vì cô đã chăm sóc anh (giúp anh đi vệ sinh), anh coi như đã là chồng cô.

Quang tổ chức trinh sát khu vực trạm phẫu. Anh bắt giữ Hồng. Sau cuộc thẩm vấn, Quang một lần nữa không thể giết Hồng, dù Phan Thái (Thiếu úy toán phó) thúc giục. Quang sai một tên lính thả Hồng ra.

Hải Gù bị biệt động quân bắt và bị Phan Thái dùng làm công cụ tuyên truyền, yêu cầu anh nói lời hối hận và đầu hàng qua loa phóng thanh. Hải Gù kiên quyết từ chối, thay vào đó, anh gửi lời vĩnh biệt đồng đội, khẳng định chiến thắng sẽ thuộc về Thành cổ. Phan Thái châm xăng đốt anh. Hải Gù hy sinh, trở thành “ngọn đuốc sống”.

CHƯƠNG 33, 37: Lệnh Rút Quân và Những Hy Sinh Cuối Cùng

Thành cổ bước sang ngày thứ tám mươi mốt phòng thủ. Lực lượng bên trong kiệt quệ: chỉ còn dưới 70 tay súng.

Trung đoàn trưởng Vũ Thành và Chính ủy Tân đối diện với thực tế tàn khốc: họ đã hoàn thành nhiệm vụ chính trị (giữ thành quá 80 ngày để củng cố vị thế ở Paris) và không thể hy sinh thêm. Chính ủy Tân tiết lộ con trai ông đã hy sinh ở chiến trường khác ba ngày trước. Cuối cùng, hai người chỉ huy quyết định tự động rút lui để bảo toàn sinh lực và danh dự, chấp nhận mọi hậu quả pháp lý.

Trước khi rút, Cường và Tấn làm lễ mặc niệm đồng đội (Hải, Bình, Tú, Sen, Tạ).

Vũ Thành dẫn một nhóm nhỏ đánh chặn quân biệt động đang tiến tới để bảo vệ tuyến rút. Hồng kiên quyết tham gia chiến đấu bên cạnh Cường. Phan Thái bắn Vũ Thành.

Cường lao đến trả thù. Anh và Quang lại đối đầu. Cường kiệt sức và bị Quang đánh gục. Trong lúc Quang định kết liễu Cường, Phan Thái (lúc này đã bị Cường đánh trọng thương) ra lệnh lính bắn. Loạt đạn trúng cả Cường và Quang.

Hồng và Tấn chạy đến. Cường hấp hối, trăn trối dặn Hồng gửi tập giấy (bản nhạc và ký họa) cho mẹ. Cường gọi “Mẹ ơi!” lần cuối rồi tắt thở.

ĐOẠN KẾT: Di Sản Mưa Đỏ

Tại Paris, mẹ Cường (Lan) cảm nhận được tiếng gọi cuối cùng của con khi bà vừa kết thúc việc tuyên đọc bản dự thảo Hiệp định Hòa bình về Việt Nam.

Sau chiến tranh, Tấn (nay là Thiếu úy) cùng mẹ Cường và Hồng trở lại Thành cổ. Họ đi dạo giữa cảnh hoang tàn và lặng lẽ tưởng niệm.

Họ đến Bến Vượt, nơi Cường hy sinh. Mẹ Cường rải hoa xuống dòng Thạch Hãn trong xanh, nhớ lại lời nói của một chiến sĩ Thành cổ: “Đò xuôi Thạch Hãn ơi chèo nhẹ / Đáy sông còn đó bạn tôi nằm“. Tấn xác nhận dưới đáy sông không chỉ có đồng đội họ mà còn có “cả lính phía bên kia nữa”.

Họ ghé thăm nghĩa trang lính Việt Nam Cộng hòa, nơi mẹ Quang đang đứng. Mẹ Cường ngỏ ý thắp nén hương lên mộ con trai bà ấy, và mẹ Quang cúi đầu chấp nhận.

Ký họa của Bình và ảnh của Cường cùng tiểu đội anh hùng được trưng bày trang trọng. Bản giao hưởng của Cường—Bản giao hưởng máu, Bản giao hưởng Cổ Thành—vang lên trong lòng người mẹ.