☰


Totto-chan: Cô Bé Bên Cửa Sổ là cuốn sách gần như tự truyện của Tetsuko Kuroyanagi, Đại sứ Thiện chí của UNICEF và là một nghệ sĩ truyền hình nổi tiếng của Nhật Bản. Cuốn sách mô tả những trải nghiệm thời thơ ấu của tác giả tại ngôi trường tiểu học lý tưởng Tomoe Gakuen (Trường Tomoe).

Đánh giá và Tóm tắt Chi tiết

1. Totto-chan và Trường Học Đầu Tiên

Cuốn sách mở đầu bằng câu chuyện về cô bé Totto-chan (tên thật là Tetsuko), người bị buộc phải chuyển trường ngay từ lớp Một vì tính cách quá hiếu động và khác biệt.

  • Những hành vi gây rối: Tại trường học đầu tiên, Totto-chan thường xuyên gây náo loạn lớp học bằng cách mở và đóng nắp bàn học hàng trăm lần vì cô bé cảm thấy chiếc bàn có nắp nâng lên rất thú vị. Cô bé còn đứng bên cửa sổ lớp học ở tầng trệt để gọi những người hát rong (diễn viên hài kịch của đài phát thanh) đi ngang qua vào biểu diễn cho cả lớp xem. Ngoài ra, cô bé còn trò chuyện với tổ chim nhạn làm tổ dưới mái hiên và vẽ cờ hải quân bằng màu vàng lên cả mặt bàn.
  • Sự thấu hiểu của mẹ: Mẹ của Totto-chan đã rất lo lắng, nhưng bà quyết định không nói với Totto-chan rằng em bị đuổi học cho đến khi em lớn lên (20 tuổi), để tránh cho con gái mình cảm thấy mặc cảm hoặc tự ti. Bà đã đi tìm một ngôi trường có thể hiểu được con gái mình.

2. Trường Tomoe Gakuen và Thầy Hiệu Trưởng Kobayashi

Trường Tomoe là nơi Totto-chan được chấp nhận và yêu quý.

  • Cấu trúc trường học độc đáo: Trường Tomoe rất khác biệt; cổng trường chỉ gồm hai cột cây đang chồi lá. Đặc biệt, các phòng học là sáu toa tàu bỏ không nối đuôi nhau, tạo nên một “trường học con tàu” khiến Totto-chan vô cùng phấn khởi. Sau này, trường còn có thêm một toa xe nữa được cải tạo thành thư viện.
  • Thầy Hiệu trưởng Sosaku Kobayashi: Ông là người sáng lập và điều hành trường. Ông là người có ảnh hưởng lớn nhất đến cuộc đời tác giả. Thầy Kobayashi tin rằng tất cả trẻ em bẩm sinh vốn tốt đẹp, và mục đích của ông là khám phá “bản chất” của các em để phát triển nó, giúp các em trở thành những con người với những phẩm chất riêng. Ông mất năm 1963.
  • Cuộc phỏng vấn bốn tiếng: Khi Totto-chan đến trường, cô bé đã hỏi thầy Kobayashi xem ông là thầy hiệu trưởng hay là trưởng tàu. Điều quan trọng nhất là thầy đã lắng nghe Totto-chan kể chuyện liên tục về đủ mọi thứ trong bốn tiếng đồng hồ mà không hề ngáp hay tỏ ra buồn chán. Sự kiên nhẫn và quan tâm này khiến Totto-chan cảm thấy được yên tâm và hạnh phúc.
  • Khẳng định giá trị: Thầy Kobayashi thường nói với Totto-chan: “Em biết không, em thật là một cô bé ngoan”. Câu nói này đã giúp Totto-chan vượt lên và tránh được mặc cảm bị coi là “một cô bé hư”.

3. Triết lý và Phương pháp Giáo dục ở Tomoe

Tomoe áp dụng các phương pháp giáo dục độc đáo, khuyến khích sự tự do, tự học và phát triển cá tính:

  • Học tập tự do: Đầu giờ học, giáo viên ghi toàn bộ các đề bài của các môn học trong ngày lên bảng, và học sinh được phép bắt đầu bằng bất kỳ môn nào mà mình thích. Phương pháp này giúp giáo viên hiểu rõ hứng thú của từng em.
  • Thức ăn của biển và của đất: Trong giờ ăn trưa, thầy hiệu trưởng khuyến khích học sinh mang theo những món ăn đầy đủ dinh dưỡng, bao gồm “thức ăn của biển” (hải sản) và “thức ăn của đất” (nông sản, thịt). Vợ thầy sẽ bổ sung nếu hộp cơm của học sinh bị thiếu một trong hai loại. Trước khi ăn, học sinh cùng hát bài “Nhai cho kỹ”. Sau bữa ăn, các em tập trung kể chuyện để rèn luyện khả năng phát biểu trước đám đông.
  • Thể dục nghệ thuật (Eurythmics): Đây là một tiết học hàng ngày, dựa trên phương pháp của Emile Jaques Dalcroze. Mục đích là rèn luyện cho cơ thể và trí óc có ý thức về nhịp điệu, đạt đến sự hài hòa, và khơi dậy tính sáng tạo.
  • Khuyến khích trang phục xoàng xĩnh: Thầy hiệu trưởng đề nghị học sinh mặc quần áo xoàng xĩnh nhất để các em không sợ bẩn hay rách, từ đó được tự do chơi đùa.
  • Hoạt động thực tế:
    • Học sinh thường đi dạo chơi vào buổi chiều, đây là những bài học quý giá về khoa học, lịch sử và sinh học.
    • Các em được mời bác nông dân đến dạy cách làm ruộng và làm cỏ, thông qua việc quan sát những việc làm cụ thể.
    • Các em tổ chức bếp dã chiến (nấu ăn ngoài trời) ở Hẻm núi Thần Sấm (Todoroki Keiko-ku).
    • Hằng năm có Ngày thể thao độc đáo, không bao giờ mưa, với các trò chơi sáng tạo như “Thi Cá chép” hay “Tìm mẹ”. Phần thưởng thường là rau củ.
  • Hòa nhập và tôn trọng: Thầy Kobayashi cho phép học sinh bơi trần trong bể bơi hình thuyền của trường. Ông tin rằng điều này sẽ giúp các em không tò mò một cách không lành mạnh về sự khác biệt cơ thể, đặc biệt giúp các em có tật nguyền (như bại liệt) vượt qua mặc cảm.

4. Những Câu Chuyện Cảm Động

  • Chiếc ví bị rơi: Totto-chan làm rơi chiếc ví yêu thích xuống hố vệ sinh và cố gắng múc hết phân ra để tìm. Thầy hiệu trưởng chỉ hỏi: “Cháu sẽ hốt trả vào bể sau khi tìm được ví chứ?”, thể hiện sự tin tưởng và tôn trọng tuyệt đối dành cho cô bé.
  • Yasuaki-chan: Totto-chan có tình bạn sâu sắc với Yasuaki Yamamoto, một cậu bé bị bại liệt. Trong một cuộc phiêu lưu mạo hiểm, Totto-chan đã kéo thang và dùng hết sức giúp Yasuaki-chan lần đầu tiên và cũng là lần cuối cùng leo lên cây của mình. Yasuaki-chan sau đó đã qua đời.
  • Takahashi: Cậu học sinh nhỏ bé nhất trường, thường về nhất trong các môn thi đấu khó khăn của Ngày Thể thao. Thầy Kobayashi đã cố gắng tạo ra môi trường để Takahashi phát huy thái độ tích cực đối với cuộc sống và sự tự tin, bất chấp vóc người nhỏ bé.
  • Lời hứa làm giáo viên: Totto-chan hứa với thầy Kobayashi rằng khi lớn lên em sẽ xin dạy ở trường Tomoe. Hai thầy trò đã ngoắc ngón tay út vào nhau để cam kết.

5. Kết cục của Tomoe Gakuen và Di sản

  • Chiến tranh và mất mát: Khi chiến tranh Thái Bình Dương diễn ra, cuộc sống trở nên khó khăn. Rocky, con chó thân thiết của Totto-chan, đã biến mất. Cuối cùng, vào năm 1945, Trường Tomoe bị phá hủy hoàn toàn trong trận oanh tạc bằng bom cháy vào Tokyo.
  • Tinh thần bất diệt: Giữa cảnh trường học bị thiêu rụi, thầy hiệu trưởng Kobayashi vẫn bình tĩnh hỏi con trai: “Ta sẽ lại xây kiểu trường nào hở con?”, thể hiện lòng yêu trẻ và yêu nghề mạnh hơn ngọn lửa chiến tranh.
  • Di sản của sách: Tác giả đã viết cuốn sách này như một cách để chuộc lại lời hứa không thực hiện được với thầy Kobayashi. Cuốn sách đã thành công vang dội, bán được gần sáu triệu bản ở Nhật Bản và được dịch ra nhiều thứ tiếng.
  • Quỹ Totto và Sứ giả Thiện chí: Tiền nhuận bút từ cuốn sách được tác giả dùng để thành lập Quỹ Totto, xây dựng nhà hát chuyên nghiệp đầu tiên cho các diễn viên điếc ở Nhật. Nhờ cuốn sách, Tetsuko Kuroyanagi cũng được bổ nhiệm làm Sứ giả Thiện chí của UNICEF.
  • Thành công của cựu học sinh: Nhiều cựu học sinh Tomoe đã trở thành những người xuất sắc trong các lĩnh vực khác nhau, chẳng hạn như Taiji Yamanouchi trở thành nhà vật lý nổi tiếng thế giới, Akira Takahashi trở thành kỹ sư điện tử và chuyên gia nhân sự, và Kunio Oe trở thành chuyên gia phong lan. Điều này chứng tỏ sự hiệu quả của phương pháp giáo dục Tomoe.

Những trích đoạn hay trong sách

Dưới đây là tổng hợp những đoạn trích và ý tưởng hay, sâu sắc trong cuốn sách “Totto-chan: Cô Bé Bên Cửa Sổ” được chọn lọc từ nguồn đã cung cấp:

Triết Lý Giáo Dục Độc Đáo Của Thầy Hiệu Trưởng Kobayashi và Trường Tomoe

1. Về lòng tin và sự tôn trọng đối với trẻ em:

  • Totto-chan, em thật là một cô bé ngoan: Thầy hiệu trưởng Sosaku Kobayashi thường nói với Totto-chan câu này.
    • “Nếu tôi không đến trường Tomoe và không gặp ông Kobayashi thì rất có thể tôi sẽ bị mệnh danh là “một cô bé hư”, đầy mặc cảm và nhút nhát.”
    • Thầy nói câu đó với ý muốn Totto-chan hiểu rằng: “Nhiều người có thể nghĩ em không phải là một cô bé ngoan về nhiều mặt, nhưng tính nết thật của em không phải là xấu. Tính tình của em có nhiều điểm tốt, thầy rất biết điều ấy”. Lời nói của ông “cứ vang mãi trong tâm hồn em, thậm chí ngay khi em làm một việc gì đó tự do, phóng túng”.
  • Niềm tin cơ bản vào bản chất trẻ thơ: “Theo ông, tất cả trẻ em bẩm sinh vốn tốt đẹp, và bản chất đó rất dễ bị môi trường xung quanh cùng những ảnh hưởng xấu của người lớn phá hoại. Mục đích của ông là khám phá “bản chất” của các em và phát triển nó, để giúp các em trở thành những con người với những phẩm chất riêng.”
  • Về việc lắng nghe Totto-chan: Thầy hiệu trưởng đã ngồi “nghe em kể chuyện vừa đúng bốn tiếng đồng hồ” mà không hề ngáp hay tỏ ra buồn chán. “Từ trước đến nay chưa có ai bỏ một thời gian dài đến như vậy để nghe em kể chuyện.”

2. Phương pháp giáo dục tự do và thực tế:

  • Học tập tự do: Sau khi giáo viên ghi toàn bộ đề bài lên bảng, “học sinh có thể bắt đầu bằng bất kỳ môn nào mà các em thích”. Phương pháp này giúp giáo viên “hiểu rõ hứng thú của từng em cũng như cách suy nghĩ và đặc điểm của mỗi em. Đây là một phương pháp lý tưởng giúp giáo viên thực sự hiểu học sinh của mình.”
  • Về thức ăn và sự hòa nhập: Thầy hiệu trưởng khuyến khích học sinh mang “những thứ lấy từ biển lên và những thứ có trên đất liền”.
  • Về việc nhai kỹ: “Nhai, nhai, nhai cho kỹ những gì bạn ăn. Nhớ nhai cho kỹ, nhai cho kỹ cơm, rau, cá, thịt chúng ta ăn.” Đây là bài hát thầy sáng tác để “nhắc các em phải ăn chậm, nhai kỹ, vừa ăn vừa nói chuyện vui vẻ”.
  • Về sự hồn nhiên và thiên nhiên: Thầy Kobayashi tin rằng “thật không tốt nếu để các em nam nữ cứ tò mò một cách không lành mạnh về sự khác nhau trên cơ thể của các em. Và ông nghĩ thật không tự nhiên chút nào nếu con người cứ phải khổ sở để che giấu nhau cơ thể của mình.”
    • Ông cho phép học sinh bơi trần trong bể bơi hình thuyền. Điều này giúp các em có tật nguyền “sẽ mất đi cảm giác xấu hổ, như vậy các em không bị mặc cảm hoặc tự ti”.

3. Bài học về sự đồng cảm và nhân ái:

  • Câu chuyện cái ví rơi xuống hố tiêu: Khi Totto-chan đang vất vả múc phân ra để tìm ví, thầy hiệu trưởng chỉ hỏi: “Cháu sẽ hốt trả vào bể sau khi tìm được ví chứ?”.
    • Hành động này thể hiện “sự tin tưởng và tôn trọng tuyệt đối” dành cho cô bé. “Nếu người lớn có ai đi qua… họ sẽ kêu lên: “Trời ơi, cháu đang làm gì đấy?” hay “Chấm dứt đi, nguy hiểm lắm”…”.
  • Về việc không nói xấu người khác: Khi Masow-chan (một cậu bé Triều Tiên) gọi Totto-chan là “Triều Tiên”, mẹ Totto-chan nói với con: “Chắc người ta đã gọi nó là “Triều Tiên” nhiều lần, đến nỗi nó cho đó là một từ xấu… Hãy tốt với Masow-chan. Thật là buồn khi có một số người nghĩ rằng người khác không tốt chỉ vì họ là người Triều Tiên.”
  • Về việc giúp đỡ bạn gái: Khi Oe kéo tóc Totto-chan, cậu ta bị thầy hiệu trưởng quở trách và nói: “phải đối xử tốt và giúp đỡ các bạn gái”. Điều này thật là khác thường đối với Totto-chan và Oe.
  • Sự nhạy cảm đối với người khuyết tật: Thầy hiệu trưởng đã quở trách cô giáo chủ nhiệm vì cô lỡ lời hỏi Takahashi (cậu bé thấp bé) rằng cậu “có đuôi” hay không, mặc dù cô chỉ nói đùa. “Thầy hiệu trưởng thật không thể nào hiểu nổi có ai lại vô ý đến mức hỏi Takahashi xem nó có đuôi hay không, chỉ vì trông nó ngồ ngộ.”

4. Về tầm quan trọng của sự phát triển hài hòa (Tomoe):

  • Thầy hiệu trưởng đã chọn biểu tượng “Tomoe” (hình dấu phẩy) với hai “Tomoe” đen trắng kết thành vòng tròn, tượng trưng cho mục đích của ông đối với trẻ em: “cơ thể và trí tuệ cùng phát triển tuyệt đối hài hòa.”
  • Ông tin rằng: “Có mắt, nhưng không nhìn thấy vẻ đẹp; có tai, nhưng không nghe được âm nhạc; có óc, nhưng không nhận ra chân lý; có trái tim, nhưng không bao giờ rung động, và do đó không bao giờ rực cháy. Thầy hiệu trưởng nói đó là những điều đáng sợ.”

Những Câu Chuyện Cảm Động và Kỷ Niệm Sâu Sắc

1. Tình mẹ con:

  • Mẹ Totto-chan quyết định “không nói với Totto-chan rằng em bị đuổi học cho đến khi em lớn lên” (sau này là sinh nhật lần thứ hai mươi của em).
    • Bà giải thích: “Nếu mẹ tôi nói với tôi như vậy trong ngày đầu tiên khi tôi bước chân vào cổng trường Tomoe Gakuen thì tôi sẽ cảm thấy bất hạnh và lo lắng biết chừng nào. Và nếu vậy thì cổng trường rợp bóng cây cùng những phòng học toa tàu sẽ chẳng có thể làm tôi phấn khởi. Thật may thay tôi đã có một người mẹ như mẹ tôi.”

2. Tình bạn thuần khiết:

  • Cuộc phiêu lưu lên cây: Totto-chan đã dùng hết sức mình để kéo Yasuaki-chan (cậu bé bị bại liệt) leo lên cây của mình.
    • Khi Yasuaki-chan lần đầu tiên lên được chạc cây, Totto-chan cúi chào lịch sự: “Vui mừng mời bạn đến thăm cây của tôi.” Yasuaki-chan đáp: “Cho phép tôi vào “nhà” bạn nhé!”.
    • Đây là lần đầu tiên và cũng là lần cuối cùng Yasuaki-chan leo lên cây.
  • Cảm xúc khi mất mát: Khi Yasuaki-chan mất, Totto-chan thì thầm: “Tạm biệt! Có thể chúng ta sẽ gặp nhau đâu đó, khi nhiều tuổi hơn, và có lẽ lúc ấy bạn sẽ không còn liệt nữa.”

3. Khát vọng và những lần thất bại dễ thương:

  • Về việc tết tóc: Khi Totto-chan tết tóc đuôi sam, em cảm thấy mình lớn hẳn lên. Nhưng Oe lại nắm lấy bím tóc và kéo em ngã, nói rằng: “Tớ mệt quá. Tớ phải vịn vào nó một lúc, hừ vịn vào đây thú hơn vịn vào tay cầm trên tàu.”.
  • Quy tắc “Cẩn thận trước khi nhảy”: Khi Totto-chan lún ngập trong đống vữa vì tưởng là cát, mẹ em nhắc lại bài học lần trước Totto-chan ngã vào hố phân: “Khi trông thấy cái gì ngồ ngộ, hay hay, chớ có nhảy vào ngay. Trước khi nhảy phải nhìn cái đã!”.
    • Totto-chan đáp: “Con sẽ không bao giờ nhảy vào một tờ giấy hay một đống cát nữa.”, ngụ ý em vẫn có thể nhảy vào thứ khác!

4. Dấu ấn chiến tranh:

  • Lời hứa tương lai: Totto-chan đã “ngoắc hai ngón tay út vào nhau” với thầy hiệu trưởng và hứa rằng: “Sau này lớn lên, em muốn dạy ở trường này.”
    • Cam kết này diễn ra vào thời điểm “mọi người nói rằng, việc các máy bay Mỹ chất đầy bom xuất hiện trên bầu trời nước Nhật chỉ còn là vấn đề thời gian.”
  • Trường Tomoe bị phá hủy: Trường Tomoe “bị cháy rụi vào ban đêm” vì bom cháy.
    • Giữa cảnh lửa cháy khủng khiếp, thầy hiệu trưởng Kobayashi vẫn “đứng đó, hai tay cho vào túi áo” và bình tĩnh hỏi con trai: “Ta sẽ lại xây kiểu trường nào hở con?”. “Lòng yêu trẻ của ông và lòng yêu nghề của ông còn mạnh hơn cả những ngọn lửa đang bao phủ trường học.”
  • Lòng kiên định của người cha (nhạc sĩ): Khi được đề nghị kéo các bản nhạc thời chiến để đổi lấy nhu yếu phẩm, bố Totto-chan nói: “Tôi không muốn kéo loại nhạc đó trên đàn của tôi.” Totto-chan nói: “Con thấy không sao cả! Vì con cũng yêu cây đàn của bố.”

Lời Kết và Di Sản

1. Mục đích của cuốn sách:

  • Tác giả viết cuốn sách này vì “muốn chuộc lại một lời hứa không được thực hiện” (về việc dạy ở Tomoe). Bà muốn “làm cho mọi người biết rằng ông Kobayashi là người như thế nào, tình thương yêu to lớn của ông đối với trẻ em và việc ông đã tiến hành giáo dục các em ra sao.”
  • Tác giả hy vọng cuốn sách sẽ giúp mọi người hiểu rằng “cớ sao thậm chí một cô bé như Totto-chan, khi chịu những ảnh hưởng đúng đắn của người lớn, lại có thể trở thành một người biết sống hòa hợp với mọi người khác.”

2. Hy vọng về hòa bình và giáo dục:

  • Tác giả Kuroyanagi, với tư cách Sứ giả Thiện chí của UNICEF, bày tỏ: “Tôi mong muốn mỗi trẻ em trên trái đất này đều có điều kiện lớn lên trong tình yêu, sự chăm sóc, được học hành, không phải chịu đói khổ và sợ hãi và vì mục đích đó tôi sẽ tiếp tục làm việc hết sức mình.”
  • Thầy Kobayashi thường nói: “Các em có biết không, tất cả các em là một! Bất kể các em làm gì, các em đều là một trên thế giới này.”

Kết luận

“Totto-chan: Cô Bé Bên Cửa Sổ” không chỉ là một cuốn tự truyện đầy kỷ niệm mà còn là một luận thuyết giáo dục sâu sắc. Cuốn sách ca ngợi tình yêu thương vô bờ bến và sự tin tưởng tuyệt đối vào trẻ em của thầy hiệu trưởng Sosaku Kobayashi. Thông qua những câu chuyện về Tomoe, tác giả Tetsuko Kuroyanagi muốn gửi gắm thông điệp rằng, khi chịu ảnh hưởng đúng đắn của người lớn, một đứa trẻ khác biệt như Totto-chan cũng có thể lớn lên trở thành một người sống hòa hợp và có ích. Tác giả cũng mong muốn mọi trẻ em trên Trái Đất đều được lớn lên trong tình yêu thương, sự chăm sóc và cơ hội giáo dục, thoát khỏi đói khổ và sợ hãi.

🔗 Xem Chi Tiết | PDF